| تاریخ ارسال: 1399/10/28 |
راهنمای والدین کودکان با تشخیص بیش فعالی و اختلال یادگیری در نوشتن تکالیف
انجام تکلیف و گذراندن ساعات روزهای تحصیلی در طول هفته و نه ماه تحصیلی برای کودکان مبتلا به نقص‌توجه-بیش فعالی و اختلال ویژه یادگیری برای بسیاری از والدین و کودکان نگران کننده و همراه با تنش است. اغلب والدین دانش‌آموزان با مشکل نقص‌توجه-بیش‌فعالی و اختلالات یادگیری شکایت‌هایی مثل موارد زیر را از انجام تکلیف کودکان خود گزارش می‌کنند:
- طول کشیدن انجام تکلیف (کند نویسی؛ نشستن و برخاستن یا انجام تکلیف ناپیوسته؛ مدام دنبال وسایل گشتن؛ احساس خستگی، گرسنگی و حتی درد هنگام انجام تکلیف و خمیازه‌های پی‌درپی و احساس خواب‌آلودگی و ...).
- وابستگی شدید در انجام تکلیف (اگر مادر یا یک بزرگتر کنار کودک نباشد کودک از انجام تکلیف ناتوان است).
- بی‌مسئولیتی در انجام تکالیف، حاضر کردن برنامه، نگهداری لوازم التحریر (گم یا خراب کردن لوازم)
- عدم یادداشت تکالیف در کلاس
- سوء استفاده از عدم نظارت روزانه معلم (معلم مشق‌هایمان را نمی‌بیند و من هم نمی‌نویسم)
- عدم انتقال پیام‌های معلم و مدرسه به خانه
- بی علاقگی به درس و مدرسه
- امتناع از مدرسه رفتن
راه‌حل‌های پیشنهادی
۱- زمان ثابت و مناسب: داشتن زمان ثابت برای دانش‌آموز این پیام را دارد که: این زمان بخصوص، مخصوص انجام تکالیف روزانه است و هیچ فعالیت دیگری در این زمان امکان پذیر نیست. این زمان حتما باید طوری انتخاب شود که کودک خسته و گرسنه نباشد و البته این وظیفه والدین است که قبل از ساعت انجام تکلیف فضای روانی خانه را آرام نگه دارند قطعا کودکی که یک جو متشنج را پشت سر گذاشته باشد آمادگی انجام تکلیف را ندارد. توصیه می‌شود زمان با یک زنگ اعلام شود.
۲- مکان ثابت و مناسب: مکان مناسب برای انجام تکلیف حتما مکانی است که فاقد محرک‌های فراوان حواس پرت کننده باشد. حتی گاه نیاز است کودک در یک فضایی که هیچ قاب و تابلویی روی دیوار و هیچ وسیله ای در گوشه‌های اتاق (و قطعا کمد اسباب بازی) نباشد به انجام تکلیف بپردازد. توصیه اکید می‌شود برای انجام تکلیف کودک خود از یک میز و صندلی (حفظ مشابهت با کلاس درس) استفاده کنید. مکان انجام تکلیف باید دور از گوشی تلفن، تلویزیون و یا حتی گفت‌وگو و محل رفت و آمد اعضای خانواده باشد.
۳- پیش‌بینی رفتارهای کودک در حین انجام تکلیف: بسیاری از کودکان درست همزمان با انجام تکلیف شروع به بهانه‌گیری می‌کنند احساس گرسنگی، تشنگی، خواب آلودگی و حتی احساس درد، و پیدا نشدن وسایل لازم برای انجام تکلیف دقیقا همزمان با انجام تکلیف برای کودک اتفاق می‌افتد و همین باعث می‌شود تکالیف به طول بکشد و نهایتا هم ناقص بماند. در این شرایط این پیش بینی این رفتارها به والدین کمک می کند تا کودک بهانه‌ای نداشته باشد. برای این آمادگی مادر می‌تواند به کودک بگوید: نیم ساعت دیگر وقت نوشتن مشق است. این تغذیه را بخور، دستشویی برو و وسایلت را آماده کن تا سریعتر مشق‌ها نوشته شوند و البته بسیاری از بچه‌های بیش فعال در آماده کردن وسایل برای انجام تکلیف نیاز به کمک دارند.
۴- قابل مدیریت کردن تکالیف: بیشتر کودکان با اختلال نقص توجه-بیش فعالی و اختلال یادگیری در برآورد و تخمین با چالش‌های جدی روبرو هستند؛ بنابراین اولین جمله‌ای که از کودکان در مقابل دستور "بخوان یا بنویس" می‌شنویم این است که: «همه‌اش را بخوانم یا بنویسم؟!» یا «تا کجا؟!». بنابراین برای اینکه کودک در انجام تکالیف موفقیت بیشتری کسب کند تکالیف باید قابل مدیریت کردن توسط خود کودک باشند. به این شکل که اگر یک صفحه رونویسی را به سه یا چهار و یا کمتر و بیشتر( متناسب با توان و همکاری کودک تعیین می‌شود) قسمت تقسیم شود کودک سریعتر و با علاقه بیشتری به تکمیل این بخش‌های کوچک خواهد پرداخت. توصیه می‌شود والدین با استفاده از یک ساعت زنگ‌دار در پایان هر بخش برای کودک زنگ تفریح تعریف کنند. به این شرط که قاطعانه در پایان زنگ تفریح کودک را به انجام تکالیف برگردانند.
۵- آموزش برنامه ریزی صحیح و مناسب: گاهی بی‌برنامگی از جانب کودک نیست و واقعا این والدین هستند که نمی‌توانند یک برنامه ریزی صحیح داشته باشند و به کودک آموزش دهند. فراموش نکنیم که یادگیری خود به خودی یعنی یادگیری بدون آموزش مستقیم در کودکان بیش‌فعال-نقص‌توجه بسیار ضعیف است و این کودکان نیاز به آموزش مستقیم بسیاری از بدیهیات دارند. بنابراین نیاز است که ابتدا والدین برنامه‌ریزی و عمل طبق برنامه را برای کودک خود الگو سازی کنند (مثلا برنامه روزانه خود و الویت بندی آنها را با صدای بلند برای خود بگویند یا حتی بنویسند و در جایی مناسب بچسبانند که کودکان الگوی عملی داشته باشند) و بعد کودکان راهنمایی شوند تا ترتیب تکالیف و حتی میزان زمان لازم را درست انتخاب کنند.
۶- ایجاد سیستم انگیزشی در کودک: اجرای سیستم انگیزشی در انجام تکالیف خیلی مهم است. بنابراین بعد از انجام تکالیف حتما برایشان پاداش تعیین کنید. کودک باید پیامد و پاداش رفتار خود را همان لحظه دریافت کند.
۷- حضور مداوم والدین در کنار کودک: بسیاری از والدین کودکان بیش‌فعال-نقص توجه از اینکه حتما باید موقع انجام تکلیف کنار کودک خود بنشینند شکایت دارند و معتقدند اگر لحظه‌ای کنار کودک نباشند کودک انجام تکلیف را متوقف خواهد کرد. به این گروه از والدین باید گفت: که فرزند شما به علت ناتوانی در برنامه ریزی، پیش‌بینی و از همه مهمتر اعتماد به نفس ضعیف در انجام تکلیف استقلال ندارد و نیاز دارد که شما در کنار او به عنوان مجری مرکزی کنترل رفتارهای او حضور داشته باشید.
۸- همدلی با کودک. گاه امر و نهی‌های فراوان، انجام تکالیف سخت و محروم کردن کودکان از داشتن روابط شاد و مفرح با والدین، به کودکان این طور القا می‌کند که والدین او را نمی‌فهمند و حتی گاهی کودکان در مورد عشق والدین نسبت به خود و دوست داشته شدن توسط والدین دچار تردید می‌شوند.
۹- کمک به کودک جهت استقلال در انجام تکلیف: چنانچه گفته شد کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه به علل مختلف توانایی انجام مستقل تکلیف را ندارند. در این شرایط وظیفه والدین هدایت تدریجی کودک به مستقل شدن است. به والدین توصیه می‌شود با جملاتی چون "آن قدر خوب یادگرفته‌ای که تنهایی بتوانی انجام بدهی؛ وقتی به تنهایی انجام می‌هی سریعتر تکالیف تمام می‌شود و حتی تو می‌توانی در انجام تکلیف به خواهر یا برادر کوچک‌ترت هم کمک کنی" به مستقل شدن کودک کمک کنند. توصیه اکید این است که والدین فرایند استقلال را به تدریج پیش ببرند.
در پایان باید تاکید مجدد کرد که والدین کودکان با نقص توجه-بیش‌فعالی و اختلال یادگیری بدانند که این مشکلات در طول زمان کاهش خواهند یافت و تحت فشار قرار دادن کودک برای پیشرفت سریع نتیجه عکس خواهد داشت.
نجمه صیام پور
روانشناس و درمانگر کودک
انجام تکلیف و گذراندن ساعات روزهای تحصیلی در طول هفته و نه ماه تحصیلی برای کودکان مبتلا به نقص‌توجه-بیش فعالی و اختلال ویژه یادگیری برای بسیاری از والدین و کودکان نگران کننده و همراه با تنش است. اغلب والدین دانش‌آموزان با مشکل نقص‌توجه-بیش‌فعالی و اختلالات یادگیری شکایت‌هایی مثل موارد زیر را از انجام تکلیف کودکان خود گزارش می‌کنند:
- طول کشیدن انجام تکلیف (کند نویسی؛ نشستن و برخاستن یا انجام تکلیف ناپیوسته؛ مدام دنبال وسایل گشتن؛ احساس خستگی، گرسنگی و حتی درد هنگام انجام تکلیف و خمیازه‌های پی‌درپی و احساس خواب‌آلودگی و ...).
- وابستگی شدید در انجام تکلیف (اگر مادر یا یک بزرگتر کنار کودک نباشد کودک از انجام تکلیف ناتوان است).
- بی‌مسئولیتی در انجام تکالیف، حاضر کردن برنامه، نگهداری لوازم التحریر (گم یا خراب کردن لوازم)
- عدم یادداشت تکالیف در کلاس
- سوء استفاده از عدم نظارت روزانه معلم (معلم مشق‌هایمان را نمی‌بیند و من هم نمی‌نویسم)
- عدم انتقال پیام‌های معلم و مدرسه به خانه
- بی علاقگی به درس و مدرسه
- امتناع از مدرسه رفتن
راه‌حل‌های پیشنهادی
۱- زمان ثابت و مناسب: داشتن زمان ثابت برای دانش‌آموز این پیام را دارد که: این زمان بخصوص، مخصوص انجام تکالیف روزانه است و هیچ فعالیت دیگری در این زمان امکان پذیر نیست. این زمان حتما باید طوری انتخاب شود که کودک خسته و گرسنه نباشد و البته این وظیفه والدین است که قبل از ساعت انجام تکلیف فضای روانی خانه را آرام نگه دارند قطعا کودکی که یک جو متشنج را پشت سر گذاشته باشد آمادگی انجام تکلیف را ندارد. توصیه می‌شود زمان با یک زنگ اعلام شود.
۲- مکان ثابت و مناسب: مکان مناسب برای انجام تکلیف حتما مکانی است که فاقد محرک‌های فراوان حواس پرت کننده باشد. حتی گاه نیاز است کودک در یک فضایی که هیچ قاب و تابلویی روی دیوار و هیچ وسیله ای در گوشه‌های اتاق (و قطعا کمد اسباب بازی) نباشد به انجام تکلیف بپردازد. توصیه اکید می‌شود برای انجام تکلیف کودک خود از یک میز و صندلی (حفظ مشابهت با کلاس درس) استفاده کنید. مکان انجام تکلیف باید دور از گوشی تلفن، تلویزیون و یا حتی گفت‌وگو و محل رفت و آمد اعضای خانواده باشد.
۳- پیش‌بینی رفتارهای کودک در حین انجام تکلیف: بسیاری از کودکان درست همزمان با انجام تکلیف شروع به بهانه‌گیری می‌کنند احساس گرسنگی، تشنگی، خواب آلودگی و حتی احساس درد، و پیدا نشدن وسایل لازم برای انجام تکلیف دقیقا همزمان با انجام تکلیف برای کودک اتفاق می‌افتد و همین باعث می‌شود تکالیف به طول بکشد و نهایتا هم ناقص بماند. در این شرایط این پیش بینی این رفتارها به والدین کمک می کند تا کودک بهانه‌ای نداشته باشد. برای این آمادگی مادر می‌تواند به کودک بگوید: نیم ساعت دیگر وقت نوشتن مشق است. این تغذیه را بخور، دستشویی برو و وسایلت را آماده کن تا سریعتر مشق‌ها نوشته شوند و البته بسیاری از بچه‌های بیش فعال در آماده کردن وسایل برای انجام تکلیف نیاز به کمک دارند.
۴- قابل مدیریت کردن تکالیف: بیشتر کودکان با اختلال نقص توجه-بیش فعالی و اختلال یادگیری در برآورد و تخمین با چالش‌های جدی روبرو هستند؛ بنابراین اولین جمله‌ای که از کودکان در مقابل دستور "بخوان یا بنویس" می‌شنویم این است که: «همه‌اش را بخوانم یا بنویسم؟!» یا «تا کجا؟!». بنابراین برای اینکه کودک در انجام تکالیف موفقیت بیشتری کسب کند تکالیف باید قابل مدیریت کردن توسط خود کودک باشند. به این شکل که اگر یک صفحه رونویسی را به سه یا چهار و یا کمتر و بیشتر( متناسب با توان و همکاری کودک تعیین می‌شود) قسمت تقسیم شود کودک سریعتر و با علاقه بیشتری به تکمیل این بخش‌های کوچک خواهد پرداخت. توصیه می‌شود والدین با استفاده از یک ساعت زنگ‌دار در پایان هر بخش برای کودک زنگ تفریح تعریف کنند. به این شرط که قاطعانه در پایان زنگ تفریح کودک را به انجام تکالیف برگردانند.
۵- آموزش برنامه ریزی صحیح و مناسب: گاهی بی‌برنامگی از جانب کودک نیست و واقعا این والدین هستند که نمی‌توانند یک برنامه ریزی صحیح داشته باشند و به کودک آموزش دهند. فراموش نکنیم که یادگیری خود به خودی یعنی یادگیری بدون آموزش مستقیم در کودکان بیش‌فعال-نقص‌توجه بسیار ضعیف است و این کودکان نیاز به آموزش مستقیم بسیاری از بدیهیات دارند. بنابراین نیاز است که ابتدا والدین برنامه‌ریزی و عمل طبق برنامه را برای کودک خود الگو سازی کنند (مثلا برنامه روزانه خود و الویت بندی آنها را با صدای بلند برای خود بگویند یا حتی بنویسند و در جایی مناسب بچسبانند که کودکان الگوی عملی داشته باشند) و بعد کودکان راهنمایی شوند تا ترتیب تکالیف و حتی میزان زمان لازم را درست انتخاب کنند.
۶- ایجاد سیستم انگیزشی در کودک: اجرای سیستم انگیزشی در انجام تکالیف خیلی مهم است. بنابراین بعد از انجام تکالیف حتما برایشان پاداش تعیین کنید. کودک باید پیامد و پاداش رفتار خود را همان لحظه دریافت کند.
۷- حضور مداوم والدین در کنار کودک: بسیاری از والدین کودکان بیش‌فعال-نقص توجه از اینکه حتما باید موقع انجام تکلیف کنار کودک خود بنشینند شکایت دارند و معتقدند اگر لحظه‌ای کنار کودک نباشند کودک انجام تکلیف را متوقف خواهد کرد. به این گروه از والدین باید گفت: که فرزند شما به علت ناتوانی در برنامه ریزی، پیش‌بینی و از همه مهمتر اعتماد به نفس ضعیف در انجام تکلیف استقلال ندارد و نیاز دارد که شما در کنار او به عنوان مجری مرکزی کنترل رفتارهای او حضور داشته باشید.
۸- همدلی با کودک. گاه امر و نهی‌های فراوان، انجام تکالیف سخت و محروم کردن کودکان از داشتن روابط شاد و مفرح با والدین، به کودکان این طور القا می‌کند که والدین او را نمی‌فهمند و حتی گاهی کودکان در مورد عشق والدین نسبت به خود و دوست داشته شدن توسط والدین دچار تردید می‌شوند.
۹- کمک به کودک جهت استقلال در انجام تکلیف: چنانچه گفته شد کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه به علل مختلف توانایی انجام مستقل تکلیف را ندارند. در این شرایط وظیفه والدین هدایت تدریجی کودک به مستقل شدن است. به والدین توصیه می‌شود با جملاتی چون "آن قدر خوب یادگرفته‌ای که تنهایی بتوانی انجام بدهی؛ وقتی به تنهایی انجام می‌هی سریعتر تکالیف تمام می‌شود و حتی تو می‌توانی در انجام تکلیف به خواهر یا برادر کوچک‌ترت هم کمک کنی" به مستقل شدن کودک کمک کنند. توصیه اکید این است که والدین فرایند استقلال را به تدریج پیش ببرند.
در پایان باید تاکید مجدد کرد که والدین کودکان با نقص توجه-بیش‌فعالی و اختلال یادگیری بدانند که این مشکلات در طول زمان کاهش خواهند یافت و تحت فشار قرار دادن کودک برای پیشرفت سریع نتیجه عکس خواهد داشت.
نجمه صیام پور
روانشناس و درمانگر کودک
